اجزای تشکیل دهنده کولر گازی اسپلیت (راهنمای کامل + تصویر)

اجزای تشکیل دهنده کولر گازی اسپلیت به دو بخش اصلی تقسیم می شوند: یونیت خارجی (Outdoor Unit) که در بیرون ساختمان نصب می شود و یونیت داخلی (Indoor Unit) یا پنل که داخل اتاق قرار می گیرد. این دو یونیت توسط لوله های مسی و کابل های الکتریکی به هم متصل هستند. قطعات اصلی کولر گازی عبارتند از:

• در یونیت خارجی: کمپرسور، کندانسور، فن کندانسور، و شیر انبساط.
• در یونیت داخلی: اواپراتور، فن بلوور، برد فرمان، و فیلترهای هوا.
• ماده حیاتی: گاز مبرد که بین دو یونیت در گردش است.

اما وظیفه دقیق هر کدام از این قطعات چیست و این ارکستر هماهنگ چطور یک نسیم خنک را برای شما تولید می کند؟ من در ادامه، تمام این اجزا را با جزئیات کامل و به زبان ساده برای شما کالبد شکافی می کنم. 👇

کولر گازی چگونه کار می کند؟ (سفر شگفت انگیز سرما)

قبل از اینکه به سراغ تک تک قطعات برویم، اجازه بدید یک تصویر کلی از نحوه کار کولر گازی به شما بدهم. درک این فرآیند به شما کمک می کند وظیفه هر قطعه را بهتر بفهمید. کولر گازی مثل یک باربر عمل می کند; گرمای داخل خانه شما را برمی دارد و به بیرون منتقل می کند. این کار در یک چرخه بسته و تکرار شونده به نام سیکل تبرید تراکمی انجام می شود.

این چرخه چهار مرحله اصلی دارد:

1. فشرده سازی: کمپرسور در یونیت خارجی، گاز مبرد را به شدت فشرده می کند. این کار باعث می شود دمای گاز به شدت بالا برود.
2. چگالش: این گاز داغ و پرفشار وارد لوله های مارپیچ کندانسور (در یونیت خارجی) می شود. فنی که پشت آن قرار دارد، هوای بیرون را روی لوله ها می دمد و باعث می شود گاز داغ، گرمای خود را به محیط بیرون پس بدهد و به مایع تبدیل شود.
3. انبساط: مایع پرفشار حالا از یک قطعه به نام شیر انبساط یا لوله مویی عبور می کند. این قطعه فشار مایع را به شدت کاهش می دهد که این کار باعث افت شدید دمای آن هم می شود. حالا ما یک مایع خیلی سرد و کم فشار داریم.
4. تبخیر: این مایع سرد وارد لوله های مارپیچ اواپراتور (در پنل داخلی) می شود. فن داخلی هوای گرم اتاق را به روی این لوله های سرد می دمد. مایع سرد، گرمای هوای اتاق را جذب کرده و تبخیر می شود و دوباره به گاز تبدیل می شود. در نتیجه، هوایی که از پنل خارج می شود خنک است. این گاز حالا دوباره به کمپرسور برمی گردد تا چرخه از نو تکرار شود.

حالا که با این فرآیند آشنا شدیم، بیایید قطعاتی که این چرخه را ممکن می کنند، یک به یک بررسی کنیم.

کالبدشکافی کامل: اجزای یونیت خارجی (کندانسور)

یونیت خارجی، بخش پر سر و صدا و داغ ماجراست که در فضای باز مثل بالکن یا پشت بام نصب می شود. وظیفه اصلی این یونیت، دفع کردن گرمایی است که از داخل خانه جمع آوری شده.

کمپرسور (Compressor): فرمانده سیکل سرمایش

کمپرسور بدون شک مهم ترین و گران ترین قطعه در کولر گازی است. این قطعه یک پمپ بسیار قوی است که وظیفه اش به گردش درآوردن و فشرده کردن گاز مبرد در کل سیستم است. کمپرسور گاز کم فشار و خنکی که از اواپراتور (پنل داخلی) می آید را مکش کرده و آن را به یک گاز داغ و پرفشار تبدیل می کند تا برای مرحله بعد، یعنی دفع گرما در کندانسور، آماده شود.

کمپرسورها انواع مختلفی دارند مثل پیستونی، روتاری و اسکرال که هر کدام مزایا و معایب خودشان را دارند. امروزه بیشتر کمپرسورهای روتاری در کولرهای گازی خانگی استفاده می شوند.

کندانسور (Condenser): رادیاتور دفع گرما

کندانسور یک مبدل حرارتی بزرگ است که از شبکه ای از لوله های مسی مارپیچ و صفحات آلومینیومی نازک (که به آنها فین می گویند) تشکیل شده. گاز داغ و پرفشاری که از کمپرسور خارج می شود، وارد این لوله ها می شود. وظیفه کندانسور این است که این گرما را از گاز بگیرد و به هوای بیرون منتقل کند. وقتی گاز گرمای خود را از دست می دهد، خنک شده و به مایع تبدیل می شود (تقطیر می شود).

فن کندانسور (Condenser Fan): سرباز خنک کننده

برای اینکه کندانسور بتواند گرما را به خوبی به محیط بیرون دفع کند، نیاز به کمک دارد. فن کندانسور، که یک پروانه بزرگ است و توسط یک الکتروموتور می چرخد، دقیقاً همین کار را انجام می دهد. این فن هوای محیط بیرون را با قدرت از روی شبکه لوله ها و فین های کندانسور عبور می دهد و فرآیند انتقال حرارت را به شدت تسریع می کند. تمیز بودن فین های کندانسور و عملکرد صحیح این فن برای خنک کنندگی کولر حیاتی است.

شیر انبساط یا لوله مویی (Expansion Device)

این قطعه کوچک اما حیاتی، کنترل کننده فشار سیستم است. مایع مبردی که از کندانسور خارج می شود، هنوز فشار بالایی دارد. شیر انبساط (در سیستم های بزرگتر) یا لوله مویی (یک لوله مسی بسیار باریک و بلند در سیستم های کوچکتر) یک مانع در برابر این جریان ایجاد می کند. این مانع باعث می شود فشار مایع به شدت افت کند. طبق قوانین فیزیک، وقتی فشار یک مایع به سرعت کم می شود، دمای آن هم به شدت پایین می آید. در نتیجه، خروجی این قطعه یک مایع بسیار سرد و کم فشار است که آماده جذب گرما در اواپراتور است.

خازن (Capacitor)

کمپرسور و موتور فن برای راه اندازی اولیه به یک شوک الکتریکی قوی نیاز دارند. خازن قطعه ای است که انرژی الکتریکی را در خود ذخیره می کند و در لحظه استارت، این انرژی ذخیره شده را به طور ناگهانی آزاد می کند تا به موتورها برای شروع حرکت کمک کند. خرابی خازن یکی از دلایل شایع روشن نشدن کمپرسور یا فن است.

کالبدشکافی کامل: اجزای پنل داخلی (اواپراتور)

یونیت داخلی یا پنل، همان قسمتی است که شما در داخل اتاق می بینید و هوای خنک را به شما می رساند. این یونیت بسیار کم صداتر از یونیت خارجی است.

اواپراتور (Evaporator): رادیاتور جذب گرما

اواپراتور از نظر ساختاری بسیار شبیه به کندانسور است; یعنی از لوله های مسی و فین های آلومینیومی تشکیل شده. اما کارش دقیقاً برعکس است. مایع مبرد بسیار سردی که از شیر انبساط می آید، وارد لوله های اواپراتور می شود. فن داخلی هوای گرم اتاق را از روی این لوله های سرد عبور می دهد.

در این فرآیند، دو اتفاق مهم می افتد:

1. هوای اتاق گرمای خود را به لوله های سرد می دهد و خنک می شود.
2. مایع مبرد سرد، گرمای هوا را جذب کرده و شروع به جوشیدن و تبخیر شدن می کند و دوباره به گاز تبدیل می شود.

به همین دلیل است که به این قطعه “تبخیر کننده” یا اواپراتور می گویند.

فن بلوور (Blower Fan): پخش کننده هوای خنک

این فن که به شکل یک استوانه بلند و پره دار است، در داخل پنل قرار دارد. وظیفه آن مکش هوای گرم از بالای پنل، عبور دادن آن از روی کویل های سرد اواپراتور، و سپس دمیدن هوای خنک شده از طریق دریچه های خروجی به داخل اتاق است. سرعت چرخش این فن معمولاً توسط ریموت کنترل قابل تنظیم است.

برد فرمان الکتریکی (Main Control Board): مغز متفکر اسپلیت

این برد الکترونیکی، مرکز فرماندهی کل سیستم است. تمام دستوراتی که شما با ریموت کنترل می دهید (مثل تغییر دما، سرعت فن یا حالت کارکرد) به این برد ارسال می شود. برد فرمان سپس با استفاده از اطلاعاتی که از سنسورها می گیرد، به تمام قطعات دیگر (کمپرسور، فن ها، شیر چهار طرفه) فرمان های لازم را صادر می کند. خرابی این برد می تواند باعث از کار افتادن کل دستگاه شود.

سنسورهای دما (Thermistors): چشم و گوش دستگاه

برد فرمان برای اینکه تصمیمات درستی بگیرد، نیاز به اطلاعات دارد. این اطلاعات توسط سنسورهای دما یا ترمیستورها تأمین می شود. معمولاً دو سنسور اصلی در پنل داخلی وجود دارد:

• سنسور دمای اتاق: دمای هوای ورودی به پنل را اندازه می گیرد و به برد گزارش می دهد تا بفهمد دمای اتاق به حد تنظیم شده رسیده است یا نه.
• سنسور پایپ (لوله): دمای لوله های اواپراتور را اندازه می گیرد. این سنسور برای تشخیص یخ زدگی و کنترل عملکرد کمپرسور استفاده می شود.

فیلترهای هوا (Air Filters)

در قسمت ورودی هوای پنل داخلی، یک یا چند لایه فیلتر قرار دارد. وظیفه اصلی این فیلترها، جذب گرد و غبار، پرز و آلاینده های موجود در هواست. این کار دو فایده بزرگ دارد: اول اینکه هوای خروجی از کولر را تمیزتر و سالم تر می کند. دوم و مهم تر اینکه، از نشستن گرد و غبار روی فین های مرطوب اواپراتور جلوگیری می کند. کثیف بودن فیلترها می تواند جریان هوا را مسدود کرده و باعث کاهش شدید سرمایش و یخ زدن اواپراتور شود.

گاز مبرد (Refrigerant): خون جاری در سیستم

گاز مبرد یک ماده شیمیایی ویژه است که در تمام لوله ها و قطعات مکانیکی کولر در جریان است. این ماده در واقع همان “باربر” است که گرما را از داخل خانه (در اواپراتور) برمی دارد و به بیرون (در کندانسور) منتقل می کند. این ماده قابلیت شگفت انگیزی دارد که می تواند در دما و فشارهای پایین به راحتی بجوشد (تبخیر شود) و در دما و فشارهای بالا به راحتی به مایع تبدیل شود (تقطیر شود). همین ویژگی، کل سیکل تبرید را ممکن می سازد. گازهای رایج امروزی مثل R410a دوستدار محیط زیست هستند.

نتیجه گیری: یک ارکستر هماهنگ برای خلق سرما

همانطور که دیدید، کولر گازی اسپلیت یک دستگاه ساده نیست، بلکه مجموعه ای پیچیده و هماهنگ از قطعات مکانیکی و الکتریکی است که هر کدام نقشی حیاتی در فرآیند تولید سرما ایفا می کنند. از قدرت کمپرسور در یونیت خارجی گرفته تا دقت برد فرمان و سنسورها در پنل داخلی، همه و همه باید مثل یک ارکستر دقیق با هم کار کنند تا شما بتوانید در یک روز گرم تابستانی از یک نسیم خنک و دلپذیر لذت ببرید. شناخت این اجزا به شما کمک می کند تا اهمیت سرویس های دوره ای و نگهداری صحیح از دستگاه خود را بهتر درک کنید.