مشکلات شیر سه راهه پکیج:

خرابی شیر سه راهه پکیج یکی از دلایل اصلی اختلال در گرمایش آب مصرفی یا رادیاتورها است. اصلی ترین نشانه های این مشکل عبارتند از اینکه آب گرم مصرفی دارید ولی رادیاتورها سرد هستند، آب به اندازه کافی داغ نمی شود و ولرم است، یا رادیاتورها در حالت تابستانه هم گرم می شوند. این قطعه وظیفه دارد جریان آب گرم را بین مدار گرمایش (رادیاتورها) و مدار آب گرم مصرفی هدایت کند.

1. آب گرم مصرفی وجود دارد اما رادیاتورها کاملا سرد هستند.
2. آب مصرفی ولرم است و هرگز به دمای مطلوب نمی رسد.
3. رادیاتورها فقط زمانی گرم می شوند که شیر آب گرم باز باشد.
4. شوفاژ ها در حالت تابستانه نیز گرم می شوند.
5. دمای آب مصرفی مدام سرد و گرم می شود.
6. نشتی آب از بدنه یا اطراف شیر سه راهه مشاهده می شود.
7. افت فشار مداوم پکیج بدون وجود نشتی در سایر قسمت ها.

من در ادامه تمام این موارد رو با جزئیات به همراه تصویر برای شما توضیح می دهم. 👇

شیر سه راهه پکیج چیست و دقیقا چه کاری انجام می دهد؟

شیر سه راهه پکیج، که به آن شیر سه طرفه یا شیر موتوری هم می گویند، یک قطعه کلیدی فقط در پکیج های دو مبدله هست.  وظیفه اصلی این قطعه، مدیریت و هدایت جریان آب گرم تولید شده در پکیج است.  فکر کنید یک مامور راهنمایی و رانندگی درون پکیج شما وجود دارد که تصمیم می گیرد آب داغ به کدام مسیر برود: به سمت شیرهای آب گرم مصرفی (برای دوش گرفتن و شستشو) یا به سمت مدار گرمایش (یعنی رادیاتورها و شوفاژ ها). 

وقتی شما شیر آب گرم را باز می کنید، برد پکیج به موتور شیر سه راهه فرمان می دهد تا مسیر رادیاتورها را ببندد و تمام آب گرم را به سمت مبدل ثانویه برای تامین آب مصرفی شما هدایت کند. و زمانی که آب گرم را می بندید، شیر دوباره به حالت اولیه بر می گردد و مسیر آب داغ را به سمت رادیاتورها باز می کند (البته اگر پکیج در حالت زمستانه باشد). این جابجایی هوشمندانه باعث می شود شما همیشه اولویت را برای آب گرم مصرفی داشته باشید.

انواع شیر سه راهه در پکیج های دیواری

شیرهای سه راهه در پکیج ها معمولا به دو شکل اصلی پیدا می شوند، اگرچه عملکرد نهایی همه آنها یکسان است. [1] شناختن نوع آنها می تواند به درک بهتر مشکل کمک کند.

شیر سه راهه با موتور الکتریکی (رایج ترین نوع)

این نوع که در اکثر پکیج های امروزی استفاده می شود، از یک موتور الکتریکی کوچک (معمولا ۲۲۰ ولت یا ۲۴ ولت) برای حرکت دادن یک سوپاپ یا مغزی داخلی استفاده می کند. [3, 19] برد الکترونیکی پکیج با ارسال سیگنال به این موتور، جهت جریان آب را تغییر می دهد. این مدل ها دقت بالایی دارند اما موتور آنها ممکن است به مرور زمان بسوزد یا گیر کند.

شیر سه راهه هیدرولیکی

این مدل های قدیمی تر، به جای موتور الکتریکی، با استفاده از فشار خود آب کار می کنند. یک دیافراگم لاستیکی با فشار آب جابجا شده و مسیر را تغییر می دهد. این نوع شیرها ساده تر هستند اما دیافراگم آنها به مرور زمان فرسوده یا پاره می شود و کارایی خود را از دست می دهد.

چگونه بفهمیم شیر سه راهه پکیج خراب است؟ (مهم ترین نشانه ها)

خرابی شیر سه راهه معمولاً با علائم مشخصی همراه است که به شما کمک می کند مشکل را سریع تر تشخیص بدهید. اگر یک یا چند مورد از این نشانه ها را دیدید، به احتمال زیاد مشکل از همین قطعه است. در ادامه اصلی ترین علائم خرابی شیر سه راهه را بررسی می کنیم.

آب گرم مصرفی دارید اما رادیاتورها سرد هستند

این یکی از پرتکرارترین نشانه های خرابی شیر سه راهه هست. در این حالت، وقتی پکیج را روی حالت زمستانه قرار می دهید، آب گرم مصرفی را به خوبی دارید، اما رادیاتورها سرد باقی می مانند یا اصلا گرم نمی شوند. [5, 7] چرا این اتفاق می افتد؟

دلیل: به احتمال زیاد، سوپاپ شیر سه راهه در موقعیت “آب گرم مصرفی” گیر کرده است و دیگر به سمت موقعیت “گرمایش” حرکت نمی کند. در نتیجه، آب داغ هرگز به مدار رادیاتورها نمی رسد. این مشکل میتواند به خاطر رسوب گرفتگی شدید یا خرابی موتور شیر باشد.

آب مصرفی ولرم است و به اندازه کافی داغ نمی شود

شما شیر آب گرم را تا آخر باز می کنید، اما آبی که از آن خارج می شود هیچ وقت واقعا داغ نیست و همیشه ولرم است. این مشکل به خصوص موقع دوش گرفتن خیلی آزار دهنده است. راه حل چیست؟

دلیل: این مشکل معمولا زمانی رخ می دهد که سوپاپ شیر سه راهه به طور کامل در مسیر آب گرم مصرفی قرار نمی گیرد و در یک حالت میانی گیر می کند. [2] در این وضعیت، بخشی از آب داغ به جای اینکه به سمت شیرهای شما بیاید، به داخل مدار رادیاتورها نشت می کند. در نتیجه، آب مصرفی شما انرژی گرمایی کافی را دریافت نمی کند و ولرم می ماند.

رادیاتورها فقط زمانی گرم می شوند که آب گرم را باز می کنید

این یک نشانه عجیب اما بسیار مهم است. شما متوجه می شوید که در حالت زمستانه، رادیاتورها سرد هستند، اما به محض اینکه شیر آب گرم را در آشپزخانه یا حمام باز می کنید، رادیاتورها هم شروع به گرم شدن می کنند. این حالت نشان دهنده یک ایراد مشخص در عملکرد شیر سه راهه است.

دلیل: در این حالت، شیر سه راهه در موقعیت گرمایش گیر کرده است. اما چون اولویت پکیج با آب گرم مصرفی است، وقتی شما آب را باز می کنید، پکیج با تمام قدرت کار می کند و فشار آب داغ باعث می شود مقداری از آن به رادیاتورها هم منتقل شود.

گرم شدن خود به خود رادیاتورها در حالت تابستانه

شما پکیج را روی حالت تابستانه گذاشتید و فقط برای تامین آب گرم از آن استفاده می کنید. اما متوجه می شوید که یک یا چند رادیاتور، به خصوص رادیاتور حمام، خود به خود گرم می شوند. [22] این موضوع نه تنها آزار دهنده است، بلکه باعث اتلاف انرژی هم می شود.

دلیل: این مشکل نشان می دهد که سوپاپ شیر سه راهه به طور کامل مسیر گرمایش را نبسته است. [22] در نتیجه، هر بار که شما از آب گرم استفاده می کنید و پکیج روشن میشود، مقداری از آب داغ به جای اینکه فقط به سمت شیرهای مصرفی برود، به داخل مدار رادیاتورها هم نفوذ می کند و آنها را گرم می کند.

نوسان دمای آب گرم و سرد و گرم شدن آن

یکی دیگر از علائم رایج، سرد و گرم شدن مداوم آب مصرفی است. شما زیر دوش هستید و آب ناگهان سرد و بعد از چند لحظه دوباره گرم می شود. این مشکل می تواند دلایل مختلفی داشته باشد، اما خرابی شیر سه راهه یکی از متهمان اصلی است.

دلیل: این نوسان دما ممکن است به دلیل حرکت ناقص یا کندی موتور شیر سه راهه باشد. وقتی شیر نتواند به سرعت و به طور کامل بین دو حالت جابجا شود، این اختلال در دمای آب خروجی به وجود می آید. رسوب گرفتن مبدل ثانویه هم می تواند این مشکل را تشدید کند. 

نشتی آب از اطراف شیر سه راهه

گاهی اوقات مشکل به صورت فیزیکی قابل مشاهده است. اگر به زیر پکیج نگاه کنید، ممکن است متوجه چکه کردن آب از بدنه بلوک سه راهه یا اطراف موتور آن شوید. این یک مشکل جدی است و باید فورا به آن رسیدگی شود.

دلیل: نشتی معمولا به دلیل فرسوده شدن اورینگ ها و واشرهای داخلی شیر سه راهه اتفاق می افتد. [4] این قطعات لاستیکی به مرور زمان خاصیت آب بندی خود را از دست می دهند و باعث نشت آب می شوند. این نشتی اگر روی قطعات برقی مانند موتور شیر بریزد، می تواند باعث سوختن آن و یک اتصال کوتاه شود.

اصلی ترین دلایل خرابی شیر سه راهه پکیج چیست؟

حالا که با نشانه ها آشنا شدیم، سوال این است که اصلا چرا این قطعه خراب می شود؟ دانستن دلایل به ما کمک می کند تا از بروز مجدد مشکل جلوگیری کنیم.

• رسوب و املاح آب (دشمن شماره یک): مهم ترین و اصلی ترین دلیل خرابی شیر سه راهه، به خصوص در مناطقی که سختی آب بالایی دارند، تجمع رسوبات آهکی است. این رسوبات روی محور و سوپاپ داخلی جمع می شوند و حرکت آن را سخت یا غیر ممکن می کنند.
• فرسودگی قطعات داخلی: قطعاتی مانند سوپاپ، فنر و به خصوص اورینگ های آب بندی، به مرور زمان و پس از هزاران بار باز و بسته شدن، فرسوده می شوند. این فرسودگی باعث نشتی یا گیر کردن شیر می شود.
• خرابی موتور الکتریکی: موتور شیر سه راهه هم یک قطعه مصرفی است و ممکن است پس از چند سال کار کردن بسوزد یا چرخ دنده های داخلی آن خراب شوند. نوسانات برق یا نفوذ آب به داخل موتور می تواند عمر آن را کوتاه تر کند.
• وجود آشغال و ذرات معلق در مدار گرمایش: اگر آب مدار گرمایش کثیف باشد و ذرات ریز زنگ زدگی یا آشغال در آن وجود داشته باشد، این ذرات می توانند وارد شیر سه راهه شده و باعث گیرپاژ کردن آن شوند.

راهنمای چند مرحله ای تست و عیب یابی شیر سه راهه

اگر به خرابی شیر سه راهه شک دارید، می توانید با چند آزمایش ساده، تا حد زیادی از مشکل مطمئن شوید. این راهنما به شما کمک می کند قدم به قدم قطعه را بررسی کنید. [18] حتماً حتماً قبل از هر کاری، احتیاط را رعایت کنید.

مرحله اول: بررسی عملکرد در حالت های مختلف

این ساده ترین تست است. ابتدا پکیج را در حالت زمستانه قرار دهید و دمای رادیاتورها را بالا ببرید. صبر کنید تا پکیج روشن شود و رادیاتورها شروع به گرم شدن کنند. حالا، شیر آب گرم را در حمام یا آشپزخانه باز کنید. در این لحظه باید دو اتفاق بیفتد:

1. صدای کار کردن موتور شیر سه راهه را بشنوید (یک صدای وزوز کوتاه).
2. پمپ پکیج به کار خود ادامه دهد اما گرمایش رادیاتورها متوقف شود و آب مصرفی شما به سرعت داغ شود.

حالا شیر آب گرم را ببندید. پکیج باید دوباره به صورت خودکار به حالت گرمایش رادیاتورها برگردد. اگر در هر یک از این مراحل اختلالی وجود دارد (مثلا رادیاتورها همچنان داغ می مانند یا آب مصرفی گرم نمی شود)، به احتمال زیاد شیر سه راهه مشکل دارد.

مرحله دوم: تست موتور شیر سه راهه

اگر به خرابی خود موتور شک دارید، می توانید آن را تست کنید. چگونه؟ ابتدا قاب پکیج را باز کنید. موتور شیر سه راهه معمولا با یک خار یا گیره فلزی به بلوک اصلی متصل شده است. آن را با احتیاط آزاد کنید. حالا در حالی که موتور به سیم هایش متصل است، از یک نفر دیگر بخواهید شیر آب گرم را باز و بسته کند. شما باید ببینید که پین یا اهرم زیر موتور حرکت می کند (به داخل و بیرون می رود). اگر هیچ حرکتی مشاهده نکردید، یا موتور سوخته است یا برقی از طرف برد به آن نمی رسد.

مرحله سوم: بررسی مغزی یا سوپاپ شیر

اگر موتور سالم بود و حرکت می کرد، مشکل به احتمال زیاد از قسمت مکانیکی یا همان مغزی شیر است. بعد از باز کردن موتور، می توانید پین یا محور مغزی را که از بلوک شیر بیرون زده، با نوک یک پیچ گوشتی به آرامی به داخل فشار دهید. این پین باید نرم و روان حرکت کند و با برداشتن فشار، توسط یک فنر به حالت اولیه برگردد. اگر این پین سفت بود یا گیر کرده بود، یعنی مغزی شیر به دلیل رسوب زیاد گیرپاژ کرده و نیاز به سرویس یا تعویض دارد.

تعمیر یا تعویض شیر سه راهه؟ کدام راه حل بهتر است؟

وقتی مشخص شد که شیر سه راهه خراب است، سوال بعدی این است که آیا می شود آن را تعمیر کرد یا باید کل قطعه را عوض کرد؟ جواب این سوال به نوع خرابی و مدل پکیج شما بستگی دارد.

چه زمانی تعمیر شیر سه راهه منطقی است؟

تعمیر معمولا به معنی تعویض قطعات داخلی بلوک شیر است که به آن “کیت تعمیر شیر سه راهه” می گویند. [6] این کیت شامل مغزی، سوپاپ، اورینگ ها و فنر می شود. تعمیر در موارد زیر می تواند یک راه حل خوب باشد:

• اگر فقط مغزی شیر به دلیل رسوب گیر کرده باشد و بدنه اصلی (بلوک) سالم باشد.
• اگر مشکل فقط به خاطر نشتی از اورینگ های فرسوده باشد.
• اگر پکیج شما مدل رایجی است و کیت تعمیر آن به راحتی در بازار پیدا می شود.

تعمیر و تعویض مغزی معمولا هزینه کمتری دارد اما نیاز به تخصص بیشتری دارد. چون باید کل بلوک باز شود، آب سیستم خالی شود و قطعات با دقت جایگزین شوند.

چه زمانی باید شیر سه راهه را به طور کامل تعویض کرد؟

در برخی موارد، تعمیر فایده ای ندارد و تنها راه حل، تعویض کامل قطعه است. این قطعه شامل بلوک و موتور با هم می شود.

• وقتی موتور شیر سوخته باشد: موتورهای شیر سه راهه معمولا به صورت جداگانه قابل تعمیر نیستند و باید کل مجموعه موتور تعویض شود. 
• وقتی بدنه بلوک ترک خورده یا آسیب دیده باشد: اگر خود بلوک برنجی یا پلاستیکی دچار ترک یا شکستگی شده باشد، دیگر قابل تعمیر نیست.
• وقتی رسوب گرفتگی خیلی شدید باشد: در مواردی که رسوب به قدری زیاد است که حتی پس از تمیز کاری هم قطعات به درستی کار نمی کنند، تعویض کامل بهترین راه حل است.
• اگر کیت تعمیر در دسترس نباشد: برای برخی مدل های قدیمی یا خاص، پیدا کردن کیت تعمیر دشوار است و تعویض کل قطعه ساده تر خواهد بود.

جدول مقایسه: تصمیم گیری برای تعمیر در مقابل تعویض

برای اینکه تصمیم گیری برایتان راحت تر باشد، من یک جدول مقایسه ای آماده کردم.

چه زمانی تعمیر راه حل بهتری است؟	چه زمانی تعویض بهترین گزینه است؟
پکیج کمتر از ۸ سال عمر دارد.	خرابی قطعه به صورت مکرر اتفاق می افتد.
مشکل فقط گیر کردن مغزی یا نشتی اورینگ است.	موتور شیر سه راهه سوخته است.
بدنه اصلی شیر (بلوک) کاملا سالم است.	بدنه بلوک دچار ترک یا شکستگی شده است.
کیت تعمیر قطعه به راحتی در دسترس است.	پکیج خیلی قدیمی است و قطعات یدکی آن کمیاب هستند.

در نهایت، یک تعمیرکار حرفه ای می تواند با بررسی دقیق، بهترین راه حل را به شما پیشنهاد دهد.

پیشگیری از خرابی شیر سه راهه: چند نکته کاربردی

همیشه گفته اند پیشگیری بهتر از درمان است. با رعایت چند نکته ساده می توانید عمر شیر سه راهه و کل پکیج خود را به طور قابل توجهی افزایش دهید.

• نصب رسوب گیر: مهم ترین کار، به خصوص در مناطقی با آب سخت، نصب یک فیلتر رسوب گیر پلی فسفات یا مغناطیسی در مسیر آب ورودی به پکیج است. این کار از تشکیل رسوب در تمام قطعات پکیج جلوگیری می کند.
• سرویس دوره ای پکیج: حتما سالی یک بار پکیج خود را توسط یک سرویس کار ماهر سرویس کنید. در فرآیند Annual boiler service، سرویس کار عملکرد شیر سه راهه را بررسی و در صورت نیاز آن را تمیز می کند.
• شستشوی مدار گرمایش: هر چند سال یک بار، مدار گرمایش (لوله ها و رادیاتورها) را شستشو دهید تا کثیفی و لجن از سیستم خارج شود و به قطعات حساس پکیج آسیب نرساند.
• استفاده از پکیج در حالت تابستانه: سعی کنید در فصل تابستان هر چند هفته یک بار، پکیج را برای چند دقیقه روی حالت زمستانه قرار دهید تا شیر سه راهه حرکت کند و در یک حالت ثابت گیر نکند.

نتیجه گیری نهایی

شیر سه راهه یک قطعه کوچک اما فوق العاده مهم در پکیج های دو مبدله است که خرابی آن می تواند کل سیستم گرمایش خانه شما را مختل کند . همانطور که دیدید، علائم خرابی آن کاملا مشخص هستند و با کمی دقت می توانید مشکل را تشخیص دهید. از آب گرم ولرم گرفته تا سرد بودن رادیاتورها، همه این ها می توانند به این قطعه مربوط باشند. اصلی ترین دلیل خرابی هم رسوب گرفتن است که با سرویس دوره ای و نصب رسوب گیر تا حد زیادی قابل پیشگیری است .

در نهایت، اگر با چنین مشکلاتی رو به رو شدید و دانش فنی کافی ندارید، بهترین و امن ترین راه حل این است که از یک تعمیرکار متخصص کمک بگیرید. کار با پکیج به دلیل ترکیب آب، برق و گاز، حساسیت بالایی دارد و یک اشتباه کوچک می تواند خطرناک باشد. احیاناً شما تجربه‌ ای در این زمینه دارید؟ اگر دوست دارید، در بخش نظرات برامون بنویسید.