راهنمای جامع انواع آبگرمکن از انتخاب تا تعمیر

آبگرمکن (Water Heater) دستگاهی حیاتی در هر خانه ای است که وظیفه تامین بی وقفه آب گرم بهداشتی برای مصارفی چون استحمام، شستشوی ظروف و نظافت را بر عهده دارد. این دستگاه ها با استفاده از منابع انرژی مختلف مانند گاز، برق یا انرژی خورشیدی، آب سرد ورودی را گرم کرده و آماده مصرف می کنند. آبگرمکن ها بر اساس مکانیزم گرمایش، منبع انرژی و نحوه نصب به دسته های بسیار متنوعی تقسیم می شوند که مهم ترین آن ها عبارتند از:

1. آبگرمکن های گازی: رایج ترین نوع که با سوزاندن گاز شهری یا مایع کار می کنند.
2. آبگرمکن های برقی: با استفاده از المنت های حرارتی و انرژی برق، آب را گرم می کنند.
3. آبگرمکن های فوری (بدون مخزن): که به آبگرمکن دیواری نیز مشهورند و آب را به صورت لحظه ای گرم می کنند.
4. آبگرمکن های مخزن دار (ایستاده): دارای یک مخزن برای ذخیره و گرم نگه داشتن حجم مشخصی از آب هستند.
5. آبگرمکن های خورشیدی: از انرژی رایگان خورشید برای گرم کردن آب استفاده می کنند.
6. آبگرمکن های غیرمستقیم (کویلی): آب گرم مورد نیاز خود را از یک منبع خارجی مانند دیگ موتورخانه می گیرند.

من در ادامه تمام این موارد را با جزئیات کامل، از نحوه کارکرد و اجزای داخلی گرفته تا مزایا، معایب، راهنمای خرید و روش های عیب یابی، به همراه تصویر برای شما توضیح می دهم. شما یاد می گیرید که چگونه بهترین آبگرمکن را برای خانه خود انتخاب کنید. 👇

آبگرمکن به زبان ساده چیست و چه تفاوتی با پکیج دارد؟

این اولین و مهم ترین سوالی است که برای بسیاری از افراد پیش می آید. آبگرمکن و پکیج هر دو آب گرم تولید می کنند، اما یک تفاوت بنیادی با هم دارند که درک آن کلیدی است.

آبگرمکن (Water Heater): یک دستگاه تک منظوره است. وظیفه آن فقط و فقط تامین آب گرم مصرفی (DHW – Domestic Hot Water) است. یعنی آبی که از شیر دوش، شیر آشپزخانه و روشویی خارج می شود. آبگرمکن هیچ نقشی در گرمایش خانه و رادیاتورها ندارد.

پکیج شوفاژ دیواری (Combi Boiler): یک دستگاه دو منظوره است. پکیج علاوه بر تامین آب گرم مصرفی، وظیفه تامین آب گرم مورد نیاز برای سیستم گرمایشی ساختمان (رادیاتورها، گرمایش از کف و …) را نیز بر عهده دارد. در واقع، پکیج هم کار آبگرمکن را انجام می دهد و هم کار یک موتورخانه کوچک را.

پس به طور خلاصه: اگر در خانه خود برای گرمایش از بخاری، شومینه یا سیستم های دیگری استفاده می کنید و فقط برای حمام و شستشو به آب گرم نیاز دارید، شما به یک آبگرمکن احتیاج دارید. اما اگر می خواهید با یک دستگاه، هم آب گرم مصرفی داشته باشید و هم رادیاتورهای خود را گرم کنید، باید به سراغ پکیج بروید.

کالبدشکافی کامل: آبگرمکن ها چگونه آب را گرم می کنند؟

صرف نظر از نوع و مدل، تمام آبگرمکن ها بر اساس یک اصل ساده کار می کنند: انتقال انرژی گرمایی به آب. اما نحوه این انتقال و مکانیزم آن، تفاوت های اصلی بین مدل های مختلف را رقم می زند. بیایید دو مکانیزم اصلی گرمایش، یعنی “گرمایش فوری” و “گرمایش مخزنی” را بررسی کنیم.

مکانیزم گرمایش فوری (Tankless/On-Demand): آب گرم بی پایان

این مکانیزم، اساس کار آبگرمکن های دیواری مدرن است. در این روش، هیچ مخزن ذخیره آبی وجود ندارد. دستگاه کاملا در حالت آماده باش قرار دارد و به محض اینکه شما شیر آب گرم را باز می کنید، یک سنسور جریان آب را تشخیص داده و فرآیند گرمایش به صورت آنی شروع می شود.

چگونه کار می کند؟

1. باز شدن شیر آب گرم: شما شیر آب را باز می کنید.
2. تشخیص جریان: یک سنسور جریان (فلومتر یا فلوسوئیچ) حرکت آب را تشخیص داده و سیگنالی به برد الکترونیکی دستگاه ارسال می کند.
3. شروع فرآیند احتراق: برد الکترونیکی فرمان روشن شدن فن (در مدل های فن دار)، فعال شدن جرقه زن و باز شدن شیر گاز را صادر می کند. مشعل فورا روشن می شود.
4. انتقال حرارت: آب سرد ورودی از داخل یک قطعه مارپیچ و پره دار به نام مبدل حرارتی (Heat Exchanger) عبور می کند. شعله مستقیم مشعل، این مبدل را به شدت داغ می کند و مبدل، گرما را به آبی که در حال عبور است منتقل می کند.
5. خروج آب گرم: آبی که از سمت دیگر مبدل خارج می شود، کاملا گرم و آماده مصرف است.

کل این فرآیند در چند ثانیه اتفاق می افتد. تا زمانی که شیر آب باز باشد، این چرخه ادامه دارد و شما به طور نامحدود آب گرم خواهید داشت. به محض بستن شیر، سنسور جریان را قطع تشخیص داده و برد فرمان خاموش شدن مشعل را صادر می کند.

مکانیزم گرمایش مخزنی (Storage/Tank): ذخیره مطمئن آب گرم

این مکانیزم، اساس کار آبگرمکن های ایستاده یا زمینی است. در این روش، دستگاه دارای یک مخزن بزرگ و عایق کاری شده است که همیشه مقداری آب گرم را در خود ذخیره و آماده نگه می دارد.

چگونه کار می کند؟

1. پر شدن مخزن: مخزن دستگاه از آب سرد شهری پر می شود.
2. گرمایش آب: یک منبع حرارتی (مشعل گازی در زیر مخزن یا المنت برقی در داخل آن) شروع به گرم کردن آب داخل مخزن می کند.
3. کنترل دما با ترموستات: یک سنسور دما (ترموستات) به طور مداوم دمای آب را اندازه گیری می کند. وقتی دمای آب به حد تنظیم شده (مثلا ۶۰ درجه) رسید، ترموستات منبع حرارتی را خاموش می کند.
4. ذخیره سازی: عایق بندی ضخیم دور مخزن، از سرد شدن سریع آب جلوگیری می کند و آن را برای ساعت ها گرم نگه می دارد.
5. مصرف آب: وقتی شما شیر آب گرم را باز می کنید، آب گرم از بالای مخزن خارج شده و همزمان آب سرد جدید از پایین وارد مخزن می شود تا جایگزین آن شود.
6. گرمایش مجدد: ورود آب سرد جدید باعث کاهش دمای کلی آب مخزن می شود. به محض اینکه دما از حد تنظیم شده پایین تر بیاید، ترموستات دوباره منبع حرارتی را روشن می کند تا آب را به دمای مطلوب برساند.

این چرخه به طور مداوم تکرار می شود تا شما همیشه یک ذخیره مطمئن از آب گرم داشته باشید.

دسته بندی جامع انواع آبگرمکن: یک راهنمای کامل

حالا که با مکانیزم های اصلی آشنا شدیم، می توانیم آبگرمکن ها را بر اساس معیارهای مختلف دسته بندی کنیم. این دسته بندی به شما کمک می کند تا دیدی جامع و کامل نسبت به تمام گزینه های موجود در بازار پیدا کنید.

دسته بندی بر اساس منبع انرژی

اولین و مهم ترین معیار برای دسته بندی، نوع سوختی است که آبگرمکن برای تولید گرما از آن استفاده می کند.

۱. آبگرمکن گازی (Gas Water Heater): انتخاب اول ایرانی ها

این آبگرمکن ها با استفاده از گاز طبیعی (شهری) یا گاز مایع (کپسول) کار می کنند و به دلیل دسترسی گسترده و ارزان بودن گاز در ایران، رایج ترین و محبوب ترین نوع آبگرمکن هستند. راندمان بالا و هزینه جاری پایین، از مهم ترین مزایای آن هاست. این مدل ها خود به دو دسته دیواری (فوری) و ایستاده (مخزن دار) تقسیم می شوند.

۲. آبگرمکن برقی (Electric Water Heater): ایمنی و سادگی

این آبگرمکن ها از یک یا چند المنت حرارتی برای گرم کردن آب استفاده می کنند. بزرگترین مزیت آن ها، ایمنی بسیار بالا به دلیل عدم نیاز به احتراق و دودکش است. به همین دلیل برای مکان هایی که دسترسی به گاز ندارند یا امکان نصب دودکش وجود ندارد (مانند مغازه ها، دفاتر کار، یا کانکس ها) بهترین گزینه هستند. نصب آن ها بسیار ساده است و فقط به یک پریز برق نیاز دارند. با این حال، هزینه مصرف برق آن ها به مراتب بالاتر از مدل های گازی است.

۳. آبگرمکن خورشیدی (Solar Water Heater): دوستدار محیط زیست

این سیستم نوین و پاک، از انرژی رایگان خورشید برای گرم کردن آب استفاده می کند. یک سیستم آبگرمکن خورشیدی از دو بخش اصلی تشکیل شده است: کلکتورهای خورشیدی (پنل هایی که روی پشت بام نصب می شوند و نور خورشید را جذب می کنند) و یک مخزن ذخیره عایق کاری شده. آب در داخل کلکتورها گرم شده و بر اساس پدیده ترموسیفون (حرکت طبیعی آب گرم به سمت بالا) به مخزن ذخیره منتقل می شود.

مزایا: هزینه جاری تقریبا صفر، کاملا پاک و بدون آلایندگی، طول عمر بالا.

معایب: هزینه اولیه بسیار بالا، نیاز به فضای زیاد برای نصب کلکتورها، وابستگی به نور خورشید (در روزهای ابری طولانی نیاز به سیستم کمکی دارند).

۴. آبگرمکن نفتی (Oil Water Heater): راه حل مناطق دور افتاده

این آبگرمکن ها که امروزه کمتر استفاده می شوند، با سوزاندن نفت کار می کنند. عملکرد آن ها شبیه به مدل های گازی است اما به دلیل نیاز به مخزن نفت، بوی نامطبوع و آلایندگی بیشتر، تقریبا منسوخ شده اند و فقط در مناطقی که نه به گاز و نه به برق پایدار دسترسی دارند، کاربرد دارند.

دسته بندی بر اساس نحوه نصب و ساختار

معیار دوم برای دسته بندی، شکل ظاهری و محل نصب دستگاه است.

۱. آبگرمکن دیواری (Wall-Hung): قهرمان آپارتمان های کوچک

این مدل ها که تقریبا همگی از نوع فوری (بدون مخزن) هستند، روی دیوار نصب می شوند و فضای بسیار کمی را اشغال می کنند. به همین دلیل برای آپارتمان ها و فضاهای کوچک، بهترین انتخاب هستند. آبگرمکن های دیواری به دلیل تولید آب گرم فوری و نامحدود، بسیار محبوبند. این مدل ها خود به دو دسته شمعک دائم و آیونایز (بدون شمعک) تقسیم می شوند.

• شمعک دائم (Pilot Light): در این مدل های قدیمی تر، یک شعله کوچک به نام شمعک همیشه روشن است تا در زمان باز شدن آب، مشعل اصلی را روشن کند. این روشن بودن دائمی، باعث مصرف مقدار کمی گاز و استهلاک بیشتر دستگاه می شود.
• آیونایز (جرقه زن هوشمند): در این مدل های جدیدتر، شمعک حذف شده است. به محض باز شدن آب، یک سیستم جرقه زن هوشمند، جرقه زده و مشعل را مستقیما روشن می کند. این مدل ها راندمان بالاتر و مصرف گاز کمتری دارند.

۲. آبگرمکن ایستاده یا زمینی (Standing): منبع مطمئن برای خانواده های پرجمعیت

این مدل ها که همگی از نوع مخزن دار هستند، به صورت ایستاده روی زمین قرار می گیرند. به دلیل داشتن مخزن بزرگ (با ظرفیت های مختلف از ۴۰ تا ۲۰۰ لیتر)، می توانند حجم زیادی از آب گرم را به صورت همزمان برای چند نقطه مصرف (مثلا دو حمام) تامین کنند. این ویژگی آن ها را برای خانه های ویلایی، خانواده های پرجمعیت و مکان هایی با مصرف آب گرم بالا، به گزینه ای ایده آل تبدیل می کند.

دسته بندی بر اساس نحوه انتقال حرارت

این یک دسته بندی تخصصی تر است که به نحوه گرم شدن آب در سیستم های غیرمستقیم می پردازد.

۱. آبگرمکن مستقیم (Direct):

در این مدل ها، منبع حرارتی (شعله یا المنت) مستقیما با بدنه مخزن یا مبدل حرارتی در تماس است و گرما را به آب منتقل می کند. تمام آبگرمکن های گازی و برقی خانگی از این نوع هستند.

۲. آبگرمکن غیرمستقیم (Indirect):

در این سیستم ها، آبگرمکن خودش منبع حرارتی ندارد، بلکه آب گرم مورد نیاز خود را از یک دستگاه دیگر (مانند دیگ موتورخانه) می گیرد. این مدل ها بیشتر در سیستم های گرمایش مرکزی کاربرد دارند.

• آبگرمکن کویلی: این دستگاه یک مخزن بزرگ است که در داخل آن یک کویل (لوله مارپیچ) قرار دارد. آب داغ تولید شده در دیگ موتورخانه، در داخل این کویل به گردش در می آید و گرمای خود را به آب بهداشتی داخل مخزن منتقل می کند. این روش برای تامین حجم بسیار زیاد آب گرم در مجتمع های بزرگ استفاده می شود.
• آبگرمکن دو جداره: این مخزن از دو لایه تشکیل شده است. در جداره داخلی، آب بهداشتی قرار دارد و در فضای بین دو جداره، آب داغ سیستم گرمایشی از دیگ موتورخانه جریان دارد و آب داخلی را گرم می کند.

نبرد تایتان ها: آبگرمکن فوری (دیواری) در مقابل مخزن دار (ایستاده)

این یکی از مهم ترین تصمیماتی است که هنگام خرید آبگرمکن باید بگیرید. هر کدام از این دو سیستم مزایا و معایب خاص خود را دارند و انتخاب بین آن ها کاملا به الگوی مصرف و شرایط خانه شما بستگی دارد. جدول زیر به شما کمک می کند تا این دو را به طور کامل مقایسه کنید.

چه زمانی آبگرمکن دیواری انتخاب بهتری است؟

شما باید آبگرمکن دیواری را انتخاب کنید اگر:

• در یک آپارتمان یا خانه کوچک زندگی می کنید و فضای محدودی دارید.
• تعداد اعضای خانواده شما کم است (۱ تا ۳ نفر).
• معمولا فقط از یک شیر آب گرم به صورت همزمان استفاده می کنید.
• به دنبال راندمان انرژی بالا و کاهش هزینه های گاز هستید.
• فشار آب ورودی به واحد شما مناسب است.

چه زمانی آبگرمکن ایستاده انتخاب بهتری است؟

شما باید آبگرمکن ایستاده را انتخاب کنید اگر:

• در یک خانه بزرگ یا ویلایی زندگی می کنید و فضای کافی برای نصب آن دارید.
• خانواده پرجمعیتی دارید (۴ نفر به بالا).
• اغلب نیاز دارید از چند شیر آب گرم (مثلا دو حمام) به صورت همزمان استفاده کنید.
• فشار آب منطقه شما پایین یا دارای نوسان است.
• به دنبال یک راه حل ساده تر و با هزینه اولیه کمتر هستید.

راهنمای جامع خرید آبگرمکن: چگونه بهترین انتخاب را داشته باشیم؟

انتخاب آبگرمکن مناسب، یک تصمیم مهم است که می تواند برای سال ها بر آسایش و هزینه های شما تاثیر بگذارد. برای اینکه بهترین انتخاب را داشته باشید، باید این چک لیست را قدم به قدم بررسی کنید.

گام اول: محاسبه ظرفیت مورد نیاز

این مهم ترین قدم است. ظرفیت آبگرمکن باید متناسب با الگوی مصرف شما باشد.

برای آبگرمکن دیواری (فوری): ظرفیت با واحد “لیتر بر دقیقه” مشخص می شود. این عدد نشان می دهد که دستگاه در هر دقیقه چند لیتر آب را می تواند تا دمای مشخصی گرم کند. برای یک خانواده معمولی با یک حمام، یک آبگرمکن با ظرفیت ۱۲ تا ۱۵ لیتر بر دقیقه معمولا کافی است. اگر دو حمام دارید، باید به سراغ مدل های با ظرفیت بالاتر (۱۸ لیتر به بالا) بروید.

برای آبگرمکن ایستاده (مخزن دار): ظرفیت با واحد “لیتر” یا “گالن” مشخص می شود و به حجم مخزن اشاره دارد. یک قانون سرانگشتی برای انتخاب ظرفیت مخزن به شرح زیر است:

• خانواده ۱-۲ نفره: مخزن ۸۰ تا ۱۲۰ لیتری
• خانواده ۳-۴ نفره: مخزن ۱۲۰ تا ۱۵۰ لیتری
• خانواده ۵ نفر به بالا: مخزن ۱۵۰ تا ۲۰۰ لیتری

گام دوم: بررسی منبع انرژی و شرایط نصب

آیا به گاز شهری دسترسی دارید؟ اگر بله، آبگرمکن گازی تقریبا همیشه انتخاب اقتصادی تری است. اگر نه، باید به سراغ مدل های برقی بروید.

مهم ترین نکته برای آبگرمکن های گازی، شرایط دودکش است. هر آبگرمکن گازی برای خروج ایمن گازهای سمی حاصل از احتراق، به یک دودکش استاندارد با قطر و ارتفاع مناسب نیاز دارد. اگر ساختمان شما دودکش مناسب ندارد، حتما و حتما باید از آبگرمکن فن دار استفاده کنید. این مدل ها با استفاده از یک فن، دود را از طریق یک لوله دوجداره به بیرون هدایت می کنند و کاملا ایمن هستند.

گام سوم: توجه به رده انرژی

مانند تمام لوازم خانگی، آبگرمکن ها نیز دارای برچسب انرژی هستند. این برچسب راندمان دستگاه را از A (بهترین) تا G (بدترین) نشان می دهد. انتخاب یک آبگرمکن با رده انرژی بالاتر (مثلا A یا B) ممکن است در ابتدا کمی گران تر باشد، اما در بلندمدت با کاهش هزینه های گاز یا برق، این هزینه را جبران کرده و به نفع شما خواهد بود.

گام چهارم: برند و خدمات پس از فروش

آبگرمکن یک دستگاه مصرفی است که نیاز به سرویس دوره ای و تعمیرات احتمالی دارد. انتخاب یک برند معتبر که دارای شبکه گسترده خدمات پس از فروش و قطعات یدکی در دسترس باشد، اهمیت فوق العاده ای دارد. قبل از خرید، در مورد اعتبار برند و کیفیت خدمات پس از فروش آن در شهر خود تحقیق کنید.

آینده آبگرمکن ها: نگاهی به فناوری های نوین

دنیای آبگرمکن ها نیز مانند سایر فناوری ها در حال تحول است. مدل های جدیدتر با راندمان بالاتر و ویژگی های هوشمند در حال ورود به بازار هستند.

آبگرمکن هیبریدی یا پمپ حرارتی (Heat Pump Water Heater)

این دستگاه ها یک نوآوری شگفت انگیز هستند. آبگرمکن هیبریدی به جای تولید گرما، گرما را از هوای اطراف خود “می دزدد” و به آب داخل مخزن منتقل می کند. این دستگاه عملکردی دقیقا برعکس یخچال دارد. این فرآیند بسیار کارآمدتر از گرم کردن آب با المنت برقی است و می تواند مصرف برق را تا ۶۰ درصد کاهش دهد. این آبگرمکن ها برای مناطق معتدل و گرم بسیار مناسب هستند.

آبگرمکن های چگالشی (Condensing)

در آبگرمکن های گازی معمولی، مقدار قابل توجهی از گرما از طریق بخار آب داغ موجود در دودکش هدر می رود. آبگرمکن های چگالشی دارای یک مبدل حرارتی ثانویه هستند که این بخار آب داغ را خنک کرده و آن را به مایع تبدیل می کند (چگالش). در این فرآیند، گرمای نهان تبخیر آزاد شده و برای پیش گرم کردن آب سرد ورودی استفاده می شود. این کار راندمان دستگاه را به بالای ۹۵ درصد می رساند.

نتیجه گیری: انتخاب هوشمندانه برای آسایش و صرفه جویی پایدار

آبگرمکن یکی از پرکارترین و مهم ترین وسایل در هر خانه ای است. انتخاب یک دستگاه نامناسب می تواند منجر به کمبود دائمی آب گرم، هزینه های بالای انرژی و دردسرهای بی پایان شود. همانطور که دیدیم، هیچ “بهترین آبگرمکن” مطلقی وجود ندارد. بهترین انتخاب، دستگاهی است که دقیقا با نیازها، الگوی مصرف، شرایط ساختمان و بودجه شما متناسب باشد.

با صرف کمی وقت برای تحلیل نیازهای خود و با استفاده از راهنمایی های ارائه شده در این مقاله، می توانید تصمیمی آگاهانه بگیرید که برای سال های طولانی، آسایش و آب گرم مطمئن را برای شما و خانواده تان به ارمغان بیاورد. به یاد داشته باشید که یک انتخاب هوشمندانه در ابتدا، به معنای صرفه جویی و آرامش در آینده است. احیانا شما تجربه ای در انتخاب یا استفاده از انواع آبگرمکن دارید؟ خوشحال می شویم در بخش نظرات برای ما بنویسید.