آشنایی با انواع شیر رادیاتور یا شیر شوفاژ

شیر رادیاتور یا شیر شوفاژ، قطعه ای کلیدی برای کنترل جریان آب گرم ورودی به رادیاتور و تنظیم دمای محیط است. به طور کلی، هر رادیاتور به دو شیر نیاز دارد: یک شیر در بالا برای کنترل ورود آب گرم (شیر رفت) و یک شیر در پایین برای کنترل خروج آب (شیر برگشت). این شیرها در انواع مختلفی از جمله دستی (ساده) و ترموستاتیک (هوشمند) تولید می شوند که انتخاب صحیح آن ها می تواند تاثیر زیادی بر آسایش و بهینه سازی مصرف انرژی داشته باشد.

من در ادامه، انواع مختلف این شیرها، نحوه کارکرد و کاربرد هر کدام را به زبان ساده برای شما توضیح می دهم تا بتوانید بهترین انتخاب را برای سیستم گرمایشی خود داشته باشید. 👇

چرا هر رادیاتور به دو شیر نیاز دارد؟ (شیر رفت و شیر برگشت)

قبل از اینکه با انواع شیرها آشنا شویم، باید بدانیم که چرا هر رادیاتور همیشه با دو شیر نصب می شود. این موضوع به نحوه گردش آب در سیستم گرمایشی برمی گردد.

1. شیر رفت (بالایی): این شیر که معمولا در قسمت بالای رادیاتور نصب می شود، وظیفه کنترل ورود آب داغ از سمت پکیج یا موتورخانه به داخل رادیاتور را بر عهده دارد. این شیر، شیر اصلی برای تنظیم گرمای رادیاتور است.
2. شیر برگشت (پایینی): این شیر که در قسمت پایین رادیاتور نصب می شود، وظیفه کنترل خروج آبی که گرمای خود را از دست داده از رادیاتور و بازگشت آن به سمت پکیج را بر عهده دارد. این شیر بیشتر برای بالانس کردن سیستم و کارهای تعمیراتی کاربرد دارد.

در واقع، این دو شیر با همکاری هم، یک مدار کامل برای گردش آب در رادیاتور ایجاد می کنند.

انواع شیر رادیاتور: از ساده تا هوشمند

حالا که با وظیفه هر شیر آشنا شدیم، بیایید انواع مختلفی که می توانید برای شیر رفت و برگشت استفاده کنید را بررسی کنیم.

۱. شیر دستی رادیاتور (Manual Radiator Valve)

این نوع، ساده ترین و رایج ترین نوع شیر رادیاتور است. این شیرها یک کلاهک پلاستیکی دارند که شما با چرخاندن آن، می توانید جریان آب را به صورت دستی کم، زیاد یا کاملا قطع کنید. در واقع، این شیرها فقط دو حالت اصلی دارند: کاملا باز یا کاملا بسته. اگرچه می توان آن ها را در حالت نیمه باز هم قرار داد، اما کنترل دقیقی روی دما به شما نمی دهند.

• کاربرد به عنوان شیر رفت: به شما اجازه می دهد گرمای یک رادیاتور را به صورت دستی کم یا زیاد کنید.
• کاربرد به عنوان شیر برگشت: به این شیر، “شیر زانویی” هم می گویند. این شیر به شما اجازه می دهد جریان خروجی را تنظیم کنید که برای بالانس کردن حرارت بین رادیاتورهای مختلف کاربرد دارد.

۲. شیر ترموستاتیک رادیاتور (Thermostatic Radiator Valve – TRV)

این نوع شیر، یک انتخاب هوشمندانه و بسیار کارآمد برای شیر رفت (بالایی) رادیاتور است. شیر ترموستاتیک به جای یک کلاهک ساده، یک سر بزرگ و مدرج (معمولا از ۱ تا ۵) دارد که به شما اجازه می دهد دمای مطلوب برای هر اتاق را به صورت جداگانه تنظیم کنید.

شیر ترموستاتیک چگونه کار می کند؟ (یک مکانیزم هوشمند)

شاید برایتان جالب باشد که این شیرها بدون نیاز به هیچ برق یا باتری، به صورت خودکار کار می کنند. اما چگونه؟

داخل سر بزرگ این شیرها، یک کپسول کوچک حاوی یک ماده حساس به دما (معمولا موم یا مایع خاص) وجود دارد. این ماده با گرم شدن هوای اتاق، منبسط شده و با سرد شدن، منقبض می شود. این انبساط و انقباض، به یک پین فشار می آورد که جریان آب ورودی به رادیاتور را کم و زیاد می کند.

راهنمای عملکرد:

1. شما دمای دلخواه خود را با چرخاندن سر شیر (مثلا روی عدد ۳) تنظیم می کنید.
2. شیر اجازه می دهد آب داغ وارد رادیاتور شود و اتاق شروع به گرم شدن می کند.
3. وقتی دمای هوای اتاق به حد تنظیم شده شما رسید، ماده داخل کپسول منبسط شده و به پین فشار می آورد.
4. پین، مسیر ورود آب داغ را به صورت خودکار می بندد یا آن را بسیار محدود می کند.
5. با این کار، رادیاتور دیگر بیش از حد داغ نمیشود و دمای اتاق ثابت می ماند. اگر دمای اتاق دوباره پایین بیاید، ماده منقبض شده و شیر دوباره باز می شود.

این فرآیند خودکار، یک راه حل فوق العاده برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد اتاق ها و صرفه جویی قابل توجه در مصرف انرژی است.

۳. شیر قفلی یا شیر برگشت آلن خور (Lockshield Valve)

این شیر مخصوص استفاده به عنوان شیر برگشت (پایینی) است. ظاهر آن با شیرهای دستی متفاوت است. این شیر به جای یک کلاهک بزرگ، یک درپوش پلاستیکی کوچک دارد که زیر آن، یک مغزی آلن خور یا دو سو خور قرار گرفته است. این طراحی به این دلیل است که تنظیمات این شیر نباید به راحتی و به صورت تصادفی تغییر کند.

چرا از شیر قفلی برای برگشت استفاده می شود؟ (راز بالانس کردن سیستم)

وظیفه اصلی شیر برگشت، بالانس کردن سیستم گرمایشی است. در یک خانه، رادیاتوری که به پکیج نزدیک تر است، به طور طبیعی آب داغ بیشتری دریافت کرده و گرم تر می شود، در حالی که رادیاتور اتاق انتهایی ممکن است ولرم باقی بماند. راه حل چیست؟

یک سرویسکار حرفه ای، با استفاده از شیر برگشت، جریان خروجی رادیاتورهای نزدیک تر را کمی محدود می کند. این کار باعث می شود مقاومت مسیر آن ها کمی بیشتر شده و آب مجبور شود به مقدار کافی به سمت رادیاتورهای دورتر هم جریان پیدا کند. پس از اینکه سیستم یک بار بالانس شد، دیگر نیازی به تغییر تنظیمات شیر برگشت نیست و به همین دلیل آن را با یک درپوش می پوشانند تا دستکاری نشود.

مقایسه انواع شیر رادیاتور: کدام یک برای شما بهترین است؟

حالا که با هر سه نوع شیر آشنا شدیم، بیایید ببینیم بهترین ترکیب برای یک رادیاتور چیست.

نکات مهم در انتخاب و نصب شیر رادیاتور

• بهترین ترکیب: بهترین و بهینه ترین حالت برای یک رادیاتور، استفاده از یک شیر ترموستاتیک برای ورودی (شیر رفت) و یک شیر قفلی (آلن خور) برای خروجی (شیر برگشت) است.
• محل نصب شیر ترموستاتیک: حتما حتما شیر ترموستاتیک را به صورت افقی نصب کنید. اگر سر شیر به سمت بالا باشد، گرمای لوله ورودی روی سنسور آن تاثیر گذاشته و باعث می شود قبل از گرم شدن اتاق، شیر را ببندد.
• یک رادیاتور بدون شیر ترموستاتیک: در هر خانه، بهتر است یک رادیاتور (معمولا رادیاتور حمام یا رادیاتوری که در همان فضای ترموستات اصلی پکیج قرار دارد) را بدون شیر ترموستاتیک و فقط با شیر دستی نصب کنید. این کار اجازه می دهد همیشه یک مسیر برای گردش حداقلی آب وجود داشته باشد و از فشار آمدن به پمپ پکیج جلوگیری می کند.
• شیرهای مستقیم یا زاویه دار؟ شیرهای رادیاتور در دو مدل مستقیم (Straight) و زاویه دار (Angled) تولید می شوند. انتخاب بین این دو فقط به نحوه لوله کشی شما بستگی دارد. اگر لوله ها از کف به سمت رادیاتور آمده اند، از شیر زاویه دار و اگر از دیوار و به صورت موازی با رادیاتور آمده اند، از شیر مستقیم استفاده می شود.

نتیجه گیری: یک انتخاب کوچک با تاثیری بزرگ

شاید شیر رادیاتور یک قطعه کوچک و ساده به نظر برسد، اما همانطور که با هم دیدیم، انتخاب درست آن می تواند تفاوت بزرگی در کیفیت گرمایش خانه و میزان مصرف انرژی شما ایجاد کند. استفاده از شیرهای ترموستاتیک، یک سرمایه گذاری هوشمندانه است که نه تنها آسایش شما را با فراهم کردن دمای ثابت در هر اتاق افزایش می دهد، بلکه با جلوگیری از گرمایش بی مورد، هزینه های گاز شما را به طور قابل توجهی کاهش می دهد. پس دفعه بعدی که به رادیاتور خود نگاه می کنید، به این قطعات کوچک اما مهم با دید متفاوتی نگاه خواهید کرد.