انواع فیلترهای تصفیه هوای خانگی

فیلترهای تصفیه هوا مهم ترین و اصلی ترین بخش یک دستگاه تصفیه هوا هستند که وظیفه جذب آلاینده ها و پاکسازی هوای محیط را بر عهده دارند. این فیلترها انواع مختلفی دارند که هر کدام برای حذف نوع خاصی از آلودگی طراحی شده اند. شناخت این فیلترها به شما کمک می کند تا بهترین دستگاه را برای نیاز خود انتخاب کنید. اصلی ترین فیلترهای تصفیه هوای خانگی عبارتند از:

1. پیش فیلتر (Pre-Filter): اولین خط دفاعی برای جذب ذرات بزرگ مانند گرد و غبار، موی حیوانات و پرز.
2. فیلتر هپا (HEPA): مهم ترین فیلتر برای جذب ذرات بسیار ریز مانند PM2.5، گرده گیاهان، باکتری ها و عوامل آلرژی زا.
3. فیلتر کربن اکتیو (Activated Carbon): متخصص حذف بو های نامطبوع، دود سیگار و گاز های شیمیایی (VOCs).
4. لامپ فرابنفش (UV-C): برای استریل کردن هوا و از بین بردن ویروس ها، باکتری ها و کپک ها.
5. فیلتر یونایزر (Ionizer): با تولید یون منفی، ذرات معلق را سنگین کرده و از هوا خارج می کند.
6. فیلتر فتوکاتالیست (PCO): یک فناوری جدیدتر برای تجزیه آلاینده های شیمیایی و میکروارگانیسم ها.

من در ادامه تمام این موارد رو با جزئیات به همراه تصویر برای شما توضیح می دهم. 👇

چرا فیلترها مهم ترین بخش یک دستگاه تصفیه هوا هستند؟

یک دستگاه تصفیه هوا بدون فیلترهای قدرتمند، چیزی بیشتر از یک فن ساده نیست. این فیلترها هستند که تفاوت بین هوای آلوده و هوای پاک را رقم می زنند. هر لایه فیلتر مانند یک سرباز متخصص در یک ارتش عمل می کند که وظیفه مشخصی دارد. یکی ذرات درشت را شکار می کند، دیگری به جنگ ذرات میکروسکوپی می رود و سومی بو ها و گاز های سمی را خنثی می کند.

در نتیجه، کیفیت هوای خروجی از دستگاه شما، به طور مستقیم به نوع، کیفیت و تعداد مراحل فیلتراسیون آن بستگی دارد. یک دستگاه خوب، ترکیبی هوشمندانه از چند نوع فیلتر را به کار می گیرد تا بتواند طیف وسیعی از آلاینده ها را پوشش دهد.

پیش فیلتر: اولین و مهم ترین خط دفاعی

پیش فیلتر اولین مرحله در فرآیند پاکسازی هواست. این فیلتر که معمولا به صورت یک توری یا یک لایه اسفنجی نازک است، وظیفه دارد جلوی ورود ذرات بزرگ و قابل مشاهده را به داخل دستگاه بگیرد. این کار دو مزیت فوق العاده مهم دارد.

پیش فیلتر چه کاری انجام می دهد؟

وظیفه اصلی پیش فیلتر، به دام انداختن آلاینده های درشت است. این آلاینده ها شامل موارد زیر می شوند:

• گرد و غبار های بزرگ و قابل مشاهده
• موی انسان و حیوانات خانگی
• پرز فرش و لباس
• ذرات بزرگ شوره حیوانات

با این کار، پیش فیلتر بار کاری فیلترهای اصلی و گران قیمت تر مانند هپا و کربن را به شدت کاهش می دهد و باعث میشود عمر مفید آن ها چندین برابر شود.

آیا پیش فیلتر قابل شستشو است؟

بله، یکی از بهترین ویژگی های پیش فیلتر این است که در اکثر دستگاه ها قابل شستشو و استفاده مجدد است. شما می توانید به راحتی آن را از دستگاه خارج کرده، با آب ولرم بشویید و پس از خشک شدن کامل، دوباره در جای خود قرار دهید. توصیه می شود این کار را هر ۳۰ روز یک بار انجام دهید تا عملکرد دستگاه شما همیشه در بهترین حالت باقی بماند.

فیلتر هپا (HEPA): استاندارد طلایی در جذب ذرات معلق

وقتی صحبت از تصفیه هوای واقعی می شود، نام فیلتر هپا (HEPA) همیشه در صدر قرار دارد. HEPA مخفف عبارت “High-Efficiency Particulate Air” به معنی “فیلتر هوای با بازدهی بالا” است و یک استاندارد جهانی محسوب می شود.

فیلتر هپا چیست و چرا اینقدر معروف است؟

یک فیلتر برای اینکه بتواند استاندارد هپا را دریافت کند، باید بتواند حداقل ۹۹.۹۷ درصد از ذرات معلق در هوا با اندازه ۰.۳ میکرون را جذب کند. برای اینکه درک بهتری از این عدد داشته باشید، باید بدانید که قطر موی انسان بین ۵۰ تا ۷۰ میکرون است. پس این فیلتر می تواند ذراتی را به دام بیندازد که صد ها بار از موی انسان کوچک تر هستند.

این فیلترها از الیاف بسیار نازک فایبرگلاس ساخته شده اند که به صورت نامنظم و آکاردئونی در هم تنیده شده اند تا یک ماز پیچیده برای به دام انداختن ذرات ایجاد کنند. 

فیلتر هپا چه آلاینده هایی را حذف می کند؟

فیلتر هپا متخصص حذف ذرات فیزیکی معلق در هواست. این لیست شامل خطرناک ترین آلاینده های شهری و خانگی می شود:

• ذرات معلق PM2.5: اصلی ترین عامل آلودگی هوای شهر ها که به عمق ریه نفوذ می کنند.
• عوامل آلرژی زا: گرده گیاهان، هاگ قارچ و کپک، و شوره حیوانات خانگی.
• گرد و غبار ریز و مایت ها (Homedust Mites): عواملی که باعث تشدید آسم و آلرژی می شوند.
• باکتری ها و ویروس ها: اگرچه ویروس ها بسیار کوچک هستند، اما معمولا به ذرات بزرگ تر می چسبند و در هوا حرکت می کنند. فیلتر هپا این ذرات حامل ویروس را به دام می اندازد.
• دود: ذرات جامد موجود در دود سیگار یا دود ناشی از پخت و پز.

یک نکته مهم: فیلتر هپا به هیچ عنوان قابل شستشو نیست. شستن یا استفاده از جاروبرقی به الیاف ظریف آن آسیب جدی می زند و کارایی آن را از بین می برد. این فیلتر باید پس از پایان عمر مفیدش حتما تعویض شود.

فیلتر کربن اکتیو (Activated Carbon): متخصص حذف بو و گاز های شیمیایی

اگر فیلتر هپا قهرمان مبارزه با ذرات است، فیلتر کربن اکتیو قهرمان مبارزه با آلاینده های گازی و بو های نامطبوع است. این دو فیلتر مکمل یکدیگر هستند و یک دستگاه تصفیه هوای خوب حتما باید هر دو را داشته باشد.

فیلتر کربن فعال چگونه کار می کند؟

کربن فعال یا ذغال فعال، نوعی کربن است که طی یک فرآیند خاص، بسیار متخلخل شده و سطح تماس آن به شدت افزایش پیدا کرده است. این ساختار اسفنجی و پر از حفره، مانند یک تله مولکولی عمل می کند. وقتی مولکول های گاز و بو از کنار آن عبور می کنند، در این حفره ها به دام می افتند و به سطح کربن می چسبند. به این فرآیند “جذب سطحی” می گویند.

این فیلتر چه چیز هایی را از هوا حذف می کند؟

فیلتر کربن اکتیو در حذف آلاینده هایی که فیلتر هپا قادر به جذب آن ها نیست، تخصص دارد:

• ترکیبات آلی فرار (VOCs): گاز های مضری که از رنگ ها، چسب ها، مبلمان نو، و مواد شوینده متصاعد می شوند (مانند فرمالدئید و بنزن). 
• دود سیگار و سایر دخانیات: هم بوی نامطبوع و هم گاز های سمی موجود در آن.
• بو های نامطبوع خانگی: بوی پخت و پز، بوی سطل زباله، و بوی حیوانات خانگی.
• آلاینده های شیمیایی: گاز هایی مانند دی اکسید نیتروژن و دی اکسید گوگرد که در هوای آلوده شهر ها وجود دارند.

لامپ UV-C: یک استریلیزه کننده قدرتمند

برخی از دستگاه های تصفیه هوا یک مرحله اضافی برای ضدعفونی کردن هوا دارند که با استفاده از لامپ فرابنفش یا UV انجام می شود. این یک روش موثر برای از بین بردن میکروارگانیسم های زنده است.

لامپ UV چگونه میکروارگانیسم ها را از بین می برد؟

نور فرابنفش، به خصوص در طیف UV-C، یک خاصیت میکروب کشی قوی دارد. وقتی ویروس ها، باکتری ها، و هاگ های کپک در معرض این نور قرار می گیرند، ساختار DNA و RNA آن ها تخریب می شود.  در نتیجه، این موجودات توانایی تکثیر خود را از دست می دهند و بی خطر می شوند. این فرآیند شبیه به کاری است که نور خورشید در ضدعفونی کردن انجام می دهد، اما با شدتی بسیار بالاتر.

محدودیت های لامپ UV چیست؟

با اینکه لامپ UV بسیار مفید است، اما به تنهایی کافی نیست. چرا؟ چون این لامپ هیچ تاثیری روی ذرات معلق (گرد و غبار، آلرژن ها) و گاز های شیمیایی ندارد. به همین دلیل، لامپ UV همیشه باید در کنار فیلتر هپا و کربن اکتیو استفاده شود. همچنین، برای عملکرد موثر، هوا باید برای مدت زمان کافی در معرض تابش آن قرار بگیرد. عمر مفید این لامپ ها نیز محدود است و معمولا باید هر یک تا دو سال تعویض شوند.

فیلتر یونایزر (مولد یون منفی) و الکترواستاتیک: خوب یا بد؟

یونایزر یکی از فناوری های بحث برانگیز در دنیای تصفیه هوا است. این سیستم به جای به دام انداختن آلاینده ها، روش متفاوتی را به کار می گیرد.

فرآیند یونیزاسیون چگونه هوا را تمیز می کند؟

یک دستگاه یونایزر، یون های منفی را در هوا آزاد می کند. این یون ها مانند آهنربا های کوچک به ذرات معلق در هوا (که بار مثبت دارند) مانند گرد و غبار، دود و گرده ها می چسبند. این اتصال باعث سنگین شدن ذرات آلاینده شده و آن ها دیگر نمی توانند در هوا معلق بمانند. در نتیجه، یا روی زمین و سطوح اطراف می نشینند یا توسط یک صفحه جمع کننده با بار مخالف در داخل دستگاه جذب می شوند (که به آن فیلتر الکترواستاتیک می گویند). 

مهم ترین نگرانی: تولید گاز ازن (Ozone)

اصلی ترین و جدی ترین عیب دستگاه های یونایزر، تولید ناخواسته گاز ازن (O3) به عنوان یک محصول جانبی است.  ازن یک گاز سمی و محرک قوی برای سیستم تنفسی است و می تواند باعث سرفه، سوزش گلو، و تشدید علائم آسم شود. به همین دلیل، بسیاری از کارشناسان استفاده از دستگاه هایی که فقط بر پایه یونایزر کار می کنند را برای محیط های خانگی توصیه نمی کنند. اگر قصد خرید چنین دستگاهی را دارید، حتما مطمئن شوید که دارای گواهینامه های معتبر مبنی بر تولید بسیار کم ازن باشد و قابلیت خاموش کردن بخش یونایزر را داشته باشد. 

فیلتر فتوکاتالیستی (PCO): یک فناوری جدیدتر

فیلتراسیون فتوکاتالیستی یا PCO یکی از جدیدترین فناوری ها برای از بین بردن آلاینده های گازی و میکروبی است. این روش آلاینده ها را به جای جذب کردن، تجزیه می کند.

راه حل چیست؟ در این فرآیند، یک کاتالیزور (معمولا دی اکسید تیتانیوم یا TiO2) با نور UV فعال می شود. این واکنش، رادیکال های هیدروکسیل تولید می کند که بسیار واکنش پذیر هستند. این رادیکال ها به ترکیبات آلی فرار (VOCs)، باکتری ها و ویروس ها حمله کرده و آن ها را به مواد بی ضرری مانند آب (H2O) و دی اکسید کربن (CO2) تجزیه می کنند. مزیت بزرگ این روش، از بین بردن کامل آلاینده هاست. اما عیب آن این است که اگر به درستی طراحی نشود، ممکن است فرآیند تجزیه ناقص باشد و محصولات جانبی مضری تولید کند.

جدول مقایسه انواع فیلترهای تصفیه هوا

برای اینکه بتوانید به راحتی فیلترها را با هم مقایسه کنید، جدول زیر را برای شما آماده کردم. این جدول به شما کمک می کند تا به سرعت بهترین گزینه را برای نیاز خود پیدا کنید.

چگونه و چه زمانی فیلتر دستگاه تصفیه هوا را تعویض کنیم؟

یک دستگاه تصفیه هوا با فیلترهای کثیف و اشباع شده، نه تنها کارایی خود را از دست می دهد، بلکه می تواند خودش به منبع آلودگی تبدیل شود. بنابراین، تعویض به موقع فیلترها حیاتی است.

از کجا بفهمیم زمان تعویض فیلتر رسیده؟

عوامل مختلفی بر عمر فیلتر تاثیر دارند، مانند میزان آلودگی هوا و مدت زمان استفاده از دستگاه. اما نشانه های واضحی برای زمان تعویض وجود دارد:

• چراغ نشانگر تعویض فیلتر: اکثر دستگاه های مدرن یک چراغ هشدار دارند که زمان تعویض را به شما اعلام می کند.
• کثیفی قابل مشاهده: اگر فیلتر شما به وضوح تغییر رنگ داده و پر از گرد و غبار است، زمان تعویض آن فرا رسیده.
• کاهش جریان هوا: اگر حس می کنید قدرت پرتاب باد دستگاه کم شده، به احتمال زیاد فیلترها مسدود شده اند.
• بازگشت بو های نامطبوع: اگر فیلتر کربن اشباع شود، دیگر قادر به جذب بو نخواهد بود.

به طور کلی، یک قاعده عمومی برای زمان تعویض وجود دارد:

• پیش فیلتر: هر ۱ ماه شستشو داده شود.
• فیلتر کربن اکتیو: هر ۳ تا ۶ ماه تعویض شود.
• فیلتر هپا: هر ۱۲ تا ۱۸ ماه تعویض شود.

نتیجه گیری: کدام ترکیب فیلتر برای شما بهترین است؟

انتخاب بهترین دستگاه تصفیه هوا به نیاز های خاص شما بستگی دارد. هیچ فیلتر واحدی وجود ندارد که بتواند همه آلاینده ها را حذف کند. راه حل در یک ترکیب هوشمندانه است.

برای اکثر کاربران خانگی در شهر های بزرگ، بهترین و ایمن ترین ترکیب، یک سیستم چند مرحله ای شامل پیش فیلتر، فیلتر هپا، و فیلتر کربن اکتیو است. این ترکیب می تواند هم ذرات معلق خطرناک و عوامل آلرژی زا را حذف کند و هم از پس بو ها و گاز های شیمیایی برآید. اگر نگرانی خاصی در مورد میکروب ها و ویروس ها دارید (مثلا در فصول سرد سال یا در حضور یک فرد بیمار)، اضافه شدن یک لامپ UV-C می تواند این مجموعه را کامل تر کند. احیانا شما تجربه ای در استفاده از این فیلترها دارید؟ خوشحال می شویم در بخش نظرات برای ما بنویسید.